|
Parathënie Gjatë viteve 1907-1911, kushtet e Perandorisë Otomane, “I sëmuri i Evropës”, po keqësoheshin gjithnjë e më shumë. Provincat e saj ishin vazhdimisht në revoltë dhe kontrolli mbi to ishte i vështirë. Më 23 Korrik 1908, xhonturqit, duke u përpjekur ta modernizojnë regjimin e tyre, shpallën një Kushtetutë dhe premtuan drejtësi de juro në vend të sundimit arbitrar si dhe premtuan barazi të plotë mes kombësive të ndryshme. Të katërt vilajetet e Shqipërisë, Shkodra, Kosova, Manastiri dhe Janina me sa dukej mund të zgjidhnin përfaqësuesit e vet dhe të gëzonin për herë të parë disa liri njerëzore. Me këtë rast një gëzim i papërshkrueshëm u ndje në të gjithë Shqipërinë, por ishte vetëm një lumturi jetëshkurtër. Mbas një kohe të shkurtër, të gjitha shkollat e reja të hapura si dhe ndërmarrjet e botimit të gazetave u mbyllën, dhe politika e shkombëtarizimit u bë përsëri e rëndë. Patrioti Nikollë Ivanaj (1912), duke i konsideruar xhonturqit si “Abdyl Hamitë të Rinj” shkruante: “… të ashtuquajturit xhonturq - tek të cilët Evropa ushqeu kaq shumë shpresë - janë tiranët më të këqinj dhe më shovinistë se turqit e vjetër…” Shumë veprime famëkeqe janë regjistruar kundër popullit shqiptar gjatë kësaj periudhe: ekspedita famëkeqe e Xhavit Pashës në Kosovë për çarmatosjen më 1909; mbyllja e Klubit Shqiptar në Shkodër; padrejtësi dhe dredhi gjatë zgjedhjeve që rezultuan në një mungesë të plotë të të gjithë deputetëve të krishterë në Vilajetin e Shkodrës; plani i rikthimit në fuqi të tiranit Xhavit Pasha, një person kaq i urryer për të gjithë shqiptarët; diskriminime fetare midis të krishterëve dhe myslimanëve; politika e shkombëtarizimit të Shqipërisë; të gjitha këto patën si pasojë veçse thellimin e antipative që tashmë ekzistonin midis shqiptarëve dhe zyrtarëve qeveritarë xhonturq. Në këtë kohë rezistenca dukej e shterrur, por intelektualë si Hil Mosi, Luigj Gurakuqi, Risto Siliqi, Pater Gjergj Fishta dhe patriotë të tjerë u përpoqën ta mbanin gjallë shpirtin e revoltës. Hil Mosi ngrinte në qiell heroizmin e Shqipërisë, duke siguruar se: “Shqipëria nuk ka vdekur dhe pranvera do të vijë përsëri…” (Liria e Bostonit, 17 Nëntor 1978, 2). Fiset e Malësisë së Madhe të përfaqësuar nga Hoti, Gruda, Kelmendi, Kastrati, Shkreli, Reçi, Lohja, Rrjolli dhe gjithashtu Malësia e Vogël e përfaqësuar nga fiset e Shalës, Shoshit, Kirit, Planit, Toplanës, Gjanit dhe Mirditës, mbas pesë shekujsh të zgjedhës turke, rezistuan duke mbajtur gjallë frymën dhe shpirtin e tyre liridashës. Për më tepër, ata akoma ishin në gjendje të praktikonin fenë katolike dhe në të njëjtën kohë të ruanin zakonet dhe traditat e tyre. Sidoqoftë, gjatë kësaj periudhe (1908-1911), kjo pjesë e madhe e shqiptarëve katolikë, që kundërshtonte për shekuj me radhë të ndryshonte fenë e saj, u shtyp nga turqit e vjetër, por veçanërisht në një mënyrë shumë më të ashpër nga turqit e rinj (xhonturqit). Si rezultat i kaq shumë padrejtësive dhe krimeve çnjerëzore kundër katolikëve të Shqipërisë Veriore gjatë pranverës së 1911-ës, Dedë Gjo’ Luli i Hotit në malet e Shkodrës udhëhoqi revoltën e tmerrshme: Kryengritjen e Shqipërisë Veriore, më 1911. Çfarë ishte kjo ngjarje historike për Shqipërinë, për Turqinë dhe për Evropën? A ishte një rebelim i thjeshtë apo një Revolucion? Për çfarë luftoi Malësia e Madhe? Për fe apo për Autonominë e Shqipërisë? Është e vështirë t’u japësh një përgjigje të plotë gjithë këtyre pyetjeve në kuadrin e kësaj kumtese, po ne mund të hedhim dritë mbi to nëpërmjet informacionit të nxjerrë nga Shtypi Britanik i asaj kohe. Që nga 28 Marsi deri më 31 Korrik 1911 ne gjetëm më shumë se 122 artikuj që lidheshin direkt me ngjarjet e Shqipërisë Veriore, të cilat përshkruanin Kryengritjen e Malësisë së Madhe, luftimet kundër trupave Perandorake të Turqisë. Të gjithë këta artikuj janë botuar në gazetën me emër dhe autoritet të Londrës, Tajms(The Times - Kohërat). Artikulli i parë që informon opinionin publik është ai i 29 Marsit i titulluar “Luftimet mes Shqiptarëve dhe Turqve”; i shkruar në vetëm 16 rreshta, artikulli informon “… se rreth 2000 - 3000 kryengritës kanë rrethuar qytetin e Tuzit; ata kanë vrarë 11 dhe plagosur 18 të tjerë ushtarë turq”. Në ditët që pasojnë, e njëjta gazetë, në faqet 5, 3 dhe ndonjëherë 7, publikoi artikuj të gjatë lidhur me gjendjen dramatike në Shqipërinë Veriore, afër kufirit me Malin e Zi. Gjatë gjithë muajve Prill, Maj dhe Qershor e njëjta gazetë u kushtoi një vëmendje të veçantë këtyre ngjarjeve të jashtzakonshme në Shqipëri. Luftimet vazhduan, madje edhe më vonë, por në një mënyrë më të rralluar, deri më 1912-ën. Shqipëria në atë kohë ishte e izoluar dhe burimet kryesore të informacionit vinin nga sunduesit e vendit, nga Konstandinopoja dhe nga gazetarë anglezë që i ndiqnin ngjarjet nga Jugosllavia. Sidoqoftë çështja trajtoheshe me saktësi të madhe nga korrespodentët dhe nga vetë redaktori i gazetës. Gjithashtu u përdorën burime të tjera nga Viena, Berlini, Cetinja dhe më vonë edhe nga Shqipëria. Tajms-i diskutonte dhe ballafaqonte pikpamjet e ndryshme të botuara në të gjitha gazetat e Evropës të asaj kohe, duke filluar nga Rojteri, Neue Frie Presse, Vaterland, Neues Wienner Tagblatt, Tanin, Wiener Allgemeine Zeitung, Reichspost, Fremdenbatt, Politische Correspondanz, Pester Lloyd, Montags Revue, Vossische Zeitung Post, Ulema, Corriere della Sera, Sudslavische Correspondenz, Agence Ottomane, Novoe Vremja, Izviestija etj. Nga fundi i Prillit, përqëndrimi në ngjarjet shqiptare u bë çështja më e rëndësishme e ditës. Kështu që shumë artikuj kishin të bënin me reagimin e politikës së jashtme të vendeve Evropiane. Si pasojë, shprehje si: “Malësia e Madhe”, “Kryengritësit malësorë”, “Revolta e Shqipërisë Veriore” u bënë një temë e njohur, së bashku me episodet e luftimeve të atyre njerëzve fisnikë, të përbërë nga një degë e paepur e racës Dinarike, të cilën ata përfaqësonin. Në këtë pikë, përshkrimi i autorëve (S. Pollo, A. Puto, 1982, Historia e Shqipërisë): “Heroizmi i malësorëve shkaktoi një valë entuziazmi në të gjithë Shqipërinë dhe madje tërhoqi vëmendjen e njerëzve në Evropë,” duket si i tejzvogëluar. Në fakt ishte dhe është tepër e qartë për të gjithë se fiset katolike të Malësisë së Madhe u bënë çështja qëndrore e ditës, për të gjitha gazetat e Evropës. Të gjitha gazetat e Evropës botuan artikuj rreth “Kryengritjes së Shqipërisë Veriore;” Tajmsbotoi më shumë se 122 artikuj dhe reportazhe për këtë çështje. Për këtë arsye, asnjë nuk ka të drejtën morale ta zvogëlojë këtë ngjarje historike kaq kuptimplote, duke e konsideruar atë si “… madje tërhoqi vëmendjen e njerëzve në Evropë”. Gjatë fundit të Prillit dhe Qershorit të 1911-ës, një kolonë e tërë e gazetës Tajms i ishte kushtuar çështjes “Luftimet në Shqipëri”, duke botuar aty 3-4 artikuj në të njëjtën ditë me të njëjtën temë. Ashtu siç e theksova më sipër, burimet turke siguronin informacionin kryesisht nga qarqet diplomatike dhe ushtarake. Në këtë mënyrë ishte e qartë se ata përpiqeshin të shisnin opinione dhe jo fakte. Burimet e tyre, për të shpëtuar figurën madhështore të Perandorisë Otomane, i paraqitën malësorët katolikë të Shqipërisë Veriore si disa rebelë të parëndësishëm. Ata e shtrembëronin të “vërtetën”, dhe shpesh i botonin ngjarjet në një mënyrë të zbutur, duke zvogëluar numrin e vrasjeve dhe ndodhive tragjike. Megjithatë, redaktori i Tajms-it, vazhdoi të paraqiste një tablo reale të gjendjes në Shqipërinë Veriore gjatë asaj periudhe dramatike nëpërmjet barazpeshimit të burimeve të ndryshme. Jo rrallë, burimet zyrtare turke përpiqeshin të mohonin faktet ditën e mëpasshme, sidomos kur raportoheshin humbje të rënda ose kur shfaqeshin artikuj shqetësues që cënonin emrin e tyre si “reformistë”, lidhur me informacionet e raportuara një ditë më përpara në Tajms. Më kot u përpoqën ata ta shpëtonin emrin e tyre para syve të Fuqive të Mëdha dhe ta shmangnin panikun brenda Perandorisë Turke. Shumë artikuj të tjerë janë botuar nga kjo gazetë, të cilët raportonin vështirësitë brenda qeverisë, dorëheqjen e ministrave, trazirat në ushtri etj, duke krijuar një ngjashmëri me situatën në Shqipërinë Veriore. Nga gjithë këta artikuj çdo njeri mund ta kuptojë shumë lehtë se Perandoria Otomane, “I sëmuri i Evropës”, nuk kishte më të ardhme. Nga ana tjetër, gjatë kësaj periudhe zyrtarët turq përdorën çdo lloj mjeti dhe dredhie duke filluar nga gënjeshtrat trashanike, presione ndaj redaktorëve të gazetave Evropiane, mosmbajtja e premtimeve të tyre, mashtrimi dhe përfundimi i politikës së tyre deri në krimet mizore ndaj fëmijëve, të moshuarve dhe grave gjatë fushatave të tyre ushtarake në Shqipërinë Veriore. Shumë artikujt mbanin qëndrim kritik në lidhje me situatën në Shqipërinë Veriore, përsa i përkiste ndihmës për të cilën malësorët kishin nevojë. Botimi i titulluar “Rebelët Shqiptarë. Mospërfillje italiane”, Romë, 10 Maj 1911, raportonte qëndrimin e qeverisë italiane, që e përzuri patriotin e mirënjohur Nikolla Ivanaj bej dhe provokoi kështu një protestë të madhe në komunitetin shqiptar në Itali. I njëjti artikull e konsideron qëndrimin e Italisë kundrejt ngjarjeve të tilla në Shqipërinë Veriore si “qëndrim Platonik i Italisë”. Edhe pse një valë e madhe simpatie po ngriheshe në drejtim të malësorëve në të gjithë Evropën, në të njëjtën kohë, shumë “spektatorë” mospërfillës rrinin dhe e shikonin përditë revoltën e mijëra burrave dhe grave nga Malësia e Madhe që luftonin në vetmi kundër ushtrisë turke. Gjatë gjithë asaj periudhe luftrash dhe gjaku Malësia e Madhe nuk pati asnjë ndihmë. Edhe pse disa ushtri të shqiptarëve etnikë nën udhëheqjen e I. Boletinit ishin gati të bashkoheshin me ta, asnjë nga artikujt nuk e ka përmendur këtë fakt. Në artikullin e titulluar “Turqit zmbrapsen në Shqipëri”, botuar më 27 Prill 1911, në faqen 5, lexojmë: “Nga fortesa e Shipçanikut, të Hënën, turqit sulmuan pozicionet e kryengritësve në Deçiç. Luftimet zgjatën dhjetë orë. Nuk pati dëme nga ana e shqiptarëve, ndërsa turqit pësuan humbje të rënda dhe u zmbrapsën në Shipçanik. Dje, në festën e Shën Markut, Mirditorët ishin gati të lidhnin besë se do t’i luftonin turqit deri në vdekje. Isa Boletini me Batuçin dhe Binashin dhe me 1500 pasues të armatosur, po prisnin shkrirjen e borës në Vathi, afër Gusinjes, për të shpallur revoltën”. Që në orët e para redaktori i Tajms-it, duke e konsideruar me mendjemprehtësi revoltën masive të Malësisë së Madhe, ishte në gjendje të parashikonte madhështinë e kësaj ngjarjeje. Të Enjten, më 20 Prill 1911, artikulli i titulluar “Koment i Shtypit Gjerman” diskretitonte parashikimin mendjeshkurtër të një mjedisi politik gjerman me autoritet se “...rebelimi në Shqipëri s’do ishte veçse çështje e një jave”, faqe 3, Tajms. Përveç faktit që dha një kontribut të paçmuar në grumbullimin dhe regjistrimin e të gjithë informacionit që kishte të bënte me revoltën e Malësisë së Madhe, Tajms-i në të njëjtën kohë diskreditoi politikën e xhonturqve, duke njoftuar publikun e huaj dhe mjediset politike se brezi i ri i reformistëve turq nuk ishte asgjë tjetër veçse një grup politikanësh të rremë dhe të shëmtuar, të cilët nuk meritojnë asnjë lloj simpatie dhe respekti, ashtu siç kishin patur më parë. Më vonë, në këtë përfundim arritën edhe shumë shtete të Evropës, të bazuar kryesisht në ngjarjet evidente të Malësisë së Madhe kundër ushtrisë turke. Gjatë kësaj periudhe vemë re se xhonturqit u përpoqën të bënin presion ndaj redaktorëve të Tajms-it. Nga fundi i Qershorit, gazeta Tajmse ditës së Martë, 27 Qershor 1911, faqe 5, thekson: “Ne kemi marrë nga ambasada turke shkrimin e mëposhtëm, i cili mohon akuzat se trupat otomane kanë shkelur armëpushimin e vendosur me shqiptarët dhe kanë kryer veprime të tejskajshme kundër pop- ullsisë”. Në këtë komunikatë Ambasada Turke akuzon kryengritësit e Shqipërisë se i kanë sulmuar dy herë trupat Perandorake: në anën e djathtë të lumit Cem ku kanë sulmuar një batalion otoman në Projë, dhe më 20 dhe 21 Qershor, ku kanë hapur zjarr kundër ushtarëve turq afër Rapshit. Veç kësaj ata akuzojnë kryengritësit për “ … shkatërrimin e kishave të Kastratit dhe Bratoçit me qëllim që të krijonin vështirësi për autoritetet dhe Qeverinë Perandorake”. Por, shkatërrimin e shtëpive të pambrojtura të Malësorëve, turqit u përpoqën t’a justifikonin duke thënë: “ … Në qoftë se disa shtëpi ishin shkatërruar në vazhdën e operacioneve ushtarake, ishte për shkak se kryengritësit i përdorën shtëpitë si fortesa të përshtatshme, nga të cilat ata hapnin zjarr me armët e tyre kundra ushtarëve turq”. Në lidhje me situatën e përshkruar më sipër, Zonjusha Edith Durham shkruajti një artikull tek “Spektatori”, me titull “Turqit në Shqipëri dhe Jemen”, më 22 Korrik 1911, faqe 136-137, ku ne gjetëm këtë të dhënë: “ … është fakt se Turgut Pasha në fillim të fushatës i deklaroi zotit Zuli, korrespondentit të “Il Secolo of Milan” se ai “kish për qëllim t’a kthente Shqipërinë në një shkretëtirë dhe t’u jepte atyre një mësim që do ta mbanin mend për shtatë breza”. Shënimi turk drejtuar redaktorit të Tajms-it mbaron: “Të gjitha raportet që vijnë nga burime të njëanshme dhe të interesuar kanë për qëllim të vetëm shtrembërimin keqdashës të fakteve, me qëllim që të ndryshojnë opinionin publik në Evropë”. Që në ditët e para të Revolucionit të Shqipërisë Veriore nga Malësia e Madhe, Gjenerali Riçioti Garibaldi, me prejardhje shqiptare, shprehu dëshirën e tij për të kontribuar dhe për të luftuar kundër turqve së bashku me Malësinë e Madhe. Tajms-i e datës 3 Prill 1911, botoi një artikull të titulluar: “Një propozim nga Gjeneral Garibaldi”, Romë, 2 Prill: “ … ai do ta konsiderojë si detyrën e tij t’i përgjigjet ndonjë thirrjeje për ndihmë nga ana e shqiptarëve, dhe se ai është i përgatitur të drejtojë një ekspeditë në favor të një çështjeje të cilën i ati do ta kishte mbështetur”. Ky fakt dhe shumë të tjerë tregojnë qartë se revolta e shpërthyer në Veri-Perëndim të Shkodrës, nuk ishte më një çështje krahinore, por ndërkombëtare. Malësia e Madhe dhe më vonë Mirdita luftuan kundër tiranisë shekullore të Perandorisë Otomane që ishte bërë e padurueshme për çdo njeri që e deshte lirinë. Një artikull tjetër i botuar nga Tajms-i, të Hënën më 19 Qershor 1911, mbështet atë që theksuam më sipër në lidhje me rëndësinë ndërkombëtare të kësaj revolte. Titullohet “Fuqitë dhe Mali i Zi”, dhe vazhdon si më poshtë: “As Italia, as Austro-Hungaria, dhe në të vërtetë as ndonjë Fuqi që e njeh mirë gjendjen rreth çështjes shqiptare, nuk mund të kenë ndonjë iluzion përsa i përket karakterit të revoltës; prandaj, Malit të Zi ashtu dhe Turqisë duhet t’u bëhet e qartë se paqja e Shqipërisë është një interes Evropian, të cilin Fuqitë [e Mëdha] po e ndjekin hap pas hapi”. Më 26 Prill 1911, faqe 5, Tajms-i botoi artikullin e titulluar “Politika Turke, Komiteti dhe Kryengritja Shqiptare”. Ky artikull e zbulon qartë karakterin ndërkombëtar të kësaj ngjarjeje që po ndodhte në Shqipërinë Veriore. Ai fillon si më poshtë: “Analiza interesante të ndryshme rreth situatës politike në Turqi janë dhënë sot nga shtypi Austriak. Të gjitha vlerësimet pohojnë se disfatat në Shqipëri kanë prirje, madje edhe më shumë se kryengritja arabe, të diskreditojnë Komitetin e Selanikut dhe të përshpejtojnë përçarjen midis elementëve “Liberalë” dhe “Konservatorëve” disidentë në Partinë e xhonturqve”. Shumë artikuj dhe analiza të tjera janë botuar në Shtypin Britanik dhe Amerikan: “Spektatori”, “Rishikimi i së Shtunës”, “Rishikimi i Rishikimeve” (“The Spectator”, “The Saturday Review”, “The Review of Reviews”), duke i kushtuar analiza të veçanta të njëjtës temë si dhe diskreditimit të politikës së xhonturqve. Kërkesat e Kryengritësve George E. Mylones (1974) në veprën “Shtetet e Ballkanit, Një Prezantim në Historinë e Tyre”, Saint Louis, Missouri, thotë për Kryengritjen e Prillit të 1911-ës: “Ndoshta kryengritja më serioze organizuar nga Shqiptarët ndodhi në fillim të vitit 1911 dhe u drejtua kundër xhonturqve”. I njëjti autor, thekson pikëpamjen e tij rreth natyrës së kësaj revolte, duke përfshirë të gjitha kryengritjet e tjera që ndodhën në Shqipëri: “Kjo revoltë gjithashtu, nuk ishte një kryengritje për pavarësi, por ishte organizuar si një kundërshtim i hapur i një urdhëri për çarmatim”. Gjithashtu në faqen 97, kemi: “Me probleme të tilla lidhen të gjitha memorandumet, deklaratat dhe raportet e dala nga komitetet e ndryshme shqiptare. Asnjë nga ato nuk e përmend autonominë kombëtare”. Megjithatë, ka shumë fakte që e kundërshtojnë këtë thënie të Mylones të 1947-ës. Tek Tajms, e Premte, 14 Prill 1911, faqe 3, kemi artikullin e titulluar “Qëndrimi i Fiseve” i komentuar në gazetën “Conservative Catholic Vaterland”: “ … numri i kryengritësve është rritur shumë kohët e fundit dhe fiset e kryengritësve janë shumë të vendosur ta vazhdojnë luftën derisa të arrihet Autonomia Shqiptare”. Disa ditë më vonë, tek Tajms, e Hënë, 17 Prill 1911, faqe 3 lexojmë artikullin e titulluar “Kërkesat e kryengritësve”, ku thuhet: “... kërkesat kryesore të shqiptarëve janë: e para, një amnesti e përgjithshme; e dyta, zëvendësimi i zyrtarëve turq me shqiptarë nëpër të gjithë Shqipërinë; e treta, liri e shkollave dhe liri për të përdorur një alfabet shqiptar; e katërta, liri qarkullimi për botimet dhe gazetat shqiptare; e pesta, shpenzimi i të ardhurave të mbledhura në Shqipëri për punësim për ndërtim rrugësh dhe qëllime të tjera shqiptare; e gjashta, themelimi i shkollave bujqësore, me mësime shqip në të gjitha pjesët e provincave; e shtata, themelimi i bankave bujqësore”. Këto kërkesa tregojnë qartë se kryengritësit e dinin për çfarë po e derdhnin gjakun e tyre, për Pavarësinë e ardhshme të Shqipërisë. Ata e dinin shumë mirë se në fillim ishte e domosdoshme të fitonin kundër Perandorisë Turke dhe pastaj të ballafaqoheshin me Fuqitë e Mëdha dhe të pranoheshin prej tyre. Ata nuk i kishin harruar ngjarjet e disa viteve të shkuara, kur Bismarku refuzoi të pranonte patriotët shqiptarë me Abdyl Bej Frashërin, duke thënë: “Por ju nuk keni as alfabet dhe as një gjuhë të shkruar. Si ju a merr mendja të krijoni një shtet”. (Stavros, S., Studime për Shqipërinë, 70, op. Cfr., G. E. Mylones, 1947). Ky fakt do të thoshte se Shqiptarët e Veriut me udhëheqësin e tyre Dedë Gjo’ Luli në krye, kishin program strategjik. Më në fund, mbas pesë shekujsh robërie, një program i tillë kërkesash ishte në gjendje të vendoste gurin e parë themeltar për Pavarësinë e Shqipërisë. Nga ana tjetër, Kryengritja e Shqipërisë Veriore prej Malësisë së Madhe ishte një ngjarje dramatike e realizuar në momentin e duhur, ngaqë qeveria lokale dhe qëndrore e Perandorisë Otomane treguan qartë paaftësinë për të kontrolluar rrjedhën e këtyre ngjarjeve historike. Ky element “paaftësia për të kontrolluar rrjedhën e…” në të njëjtën kohë shfaq një dukuri të rëndësishme që dëshmon përmasat e një Revolucioni. Në qoftë se analizojmë përmbajtjen e këtij momenti kulmor, pra, tek kërkesat e kryengritësve, ne mund të tërheqim vëmendjen në disa pika: Kërkesa e dytë kishte për qëllim të zëvendësonte dhe të transferonte një pjesë të mirë të fuqisë administrative në duart e shqiptarëve. E treta dhe e katërta, liria e shkollave dhe e botimeve në Shqipëri synonte të krijonte fizionominë kombëtare të vendit tonë dhe të mbështeste edukimin si një agjensi të rëndësishme për ruajtjen e idealeve kombëtare të Shqipërisë. Në të njëjtën kohë kërkesat e kryengritësve na tregojnë se fiset e Malësisë së Madhe në programin e tyre nuk ishin të shqetësuar për pronat e tyre, për shtëpitë e tyre, më vonë të shkatërruara nga turqit, as për zotërinjtë e tyre feudalë, por shqetësimi i tyre ishte shumë më fisnik: vendi i tyre, atdheu i tyre, liria e tyre dhe Pavarësia e gjithë Shqipërisë. Për më tepër, kërkesat e tyre nuk ishin bërë në një mënyrë krahinore, lokale apo fetare, por në emrin e të gjithë shqiptarëve, duke përfshirë këtu vëllezërit myslimanë pa asnjë paragjykim. Nga Franca, vendi i revolucionit, J. Godard (1922) botoi librin “Shqipëria më 1921”, në Paris. Autori, i impresionuar nga kjo revoltë dhe nga kërkesat e malësorëve që luftonin për liri, e titulloi atë “Memorandum i Shqiptarëve të Strehuar në Male” ku ai nënvizon të gjitha pikat e paraqitura në kërkesat e kryengritësve dhe duke cituar ata, thotë: “Krimi ynë i vetëm është të qënurit Shqiptarë nga vullneti i Perëndisë; ne dëshirojmë të kemi shkollimin tonë në gjuhën e nënës, në gjuhën tonë kombëtare, dhe nuk duam asgjë tjetër por të vdesim si Shqiptarë…” Kjo ngjarje me rëndësi madhore, e cila ndodhi gjatë pranverës së vitit 1911, në Historinë e Shqipërisë të periudhës komuniste, S. Pollo, A. Puto, është komentuar si vijon: “… një revoltë e parakohshme për zgjidhjen e zinxhirve, e cila shkatërroi planet e Komiteteve që po përgatisnin revolucionin”. (faqe 140-143). Nëse informohemi mirë, duke lexuar Shtypin Evropian dhe në veçanti atë Britanik të asaj periudhe, që ma merr mendja se autorët e lartpërmendur dhe të respektuar nuk e kanë bërë, e kuptojmë fare lehtë se Malësia e Madhe po luftonte për një çështje të madhe, e cila brenda për brenda ka modelin e një revolucioni. Rezultatet e këtij revolucioni patën jehonë në arenën ndërkombëtare. Luftimet e fiseve katolike të Malësisë së Madhe kundër Perandorisë Otomane përputhen me revoltën tjetër që ndodhi në Jemen pothuajse në të njëjtën kohë. Të dyja këto ngjarje, në Shqipërinë Veriore dhe në Jemen pa dyshim që e dobësuan Perandorinë Otomane dhe e sollën afër pragut të shembjes së saj. Përsa i takon momentit, mund të pohojmë se revolta madhështore e Shqipërisë Veriore, në pranverën e vitit 1911, shpërtheu në një kohë kur shumë njerëz filluan t’i humbnin shpresat, për shkak të krimeve mizore të vitit të mëparshëm. Gjithashtu, është e vështirë ta parashikosh në kalendar datën e fillimit të revolucionit siç pretendojnë historianët tanë të nderuar. Ai zakonisht fillon nga shpërthimi i pakënaqësisë kur dhe ku njerëzit janë më guximtarë ta ndërmarrin këtë detyrë të vështirë dhe të përfshihen në këtë çështje. Rasti e solli në Shqipërinë Veriore, kurse më vonë ai shpërtheu si një reaksion-zinxhir në të gjithë fiset e tjera, si Shoshi, Shala, Mirdita etj. Nipat e Gjergj Kastriotit ishin akoma gjallë. Për çfarë luftuan ata në këtë epokë, ne mund ta zbulojmë madje edhe nga goja e armikut më të keq të Shqipërisë, vetë Turgut Pashës. Korrespondenti i gazetës “Neues Wiener Tagblatt” në Shkodër pati një intervistë me gjeneralin Turgut Pasha, e cila u botua në Tajms, të Martën, më 16 Maj 1911, faqe 5, titulluar “Turgut Pasha mbi situatën e krijuar”. Aty theksohet se: “Shtypja e revoltës ishte zgjidhja e vetme që qeveria turke e konsideronte të mundshme, me qëllim që Porta të mos shkaktonte në asnjë mënyrë dhënien e Autonomisë Shqipërisë”. Me fjalë të tjera, qysh me 16 Maj 1911, kërkesat e Malësisë së Madhe ishin kryesisht të lidhura me Autonominë e Shqipërisë. Brenda katër muajsh luftimesh të përgjakshme nga ana e mijëra malësorëve që fituan dhe rifituan, dhe mbas qindra betejash në shkallë të gjerë, turqit, duke u ndodhur nga njëra anë nën zjarrin e shqiptarëve dhe artikujve të shtypit Britanik dhe Evropian nga ana tjetër, filluan të bien. Tajms, e Hënë, 26 Qershor 1911, botoi artikullin e titulluar: “Revolta Shqiptare. Përgjigja e Prijësave ndaj Turqisë”, Podgoricë, 26 Qershor, ku thuhet: “Krajl Nikolla u bëri thirrje të gjithë përfaqësuesve të huaj në pallatin e Cetinjës të Premten dhe u shprehu atyre dëshirën e tij serioze për paqësimin e krahinave të revoltuara të Shqipërisë. Madhëria e tij në të njëjtën kohë ftoi Sadredin Beun, Ministrin turk, të vinte në Podgoricë për të diskutuar me prijësat e malësorëve. Në të njëjtën kohë, një mbledhje e madhe është mbajtur në Greçë, afër kufirit, për të shqyrtuar pikat e proklamatës së Turgut Shefqet Pashës, dhe aty është dërguar një delegacion prej 21 prijësash”. I njëjti artikull thekson se udhëheqësit e malësorëve i dërguan Edward Gray-it një deklaratë për çështjen Shqiptare, me një kërkesë që Britania e Madhe t’ia përcillte atë fuqive të tjera të Evropës. Edwin E. Jacques, (1994) në librin e tij madhështor të titulluar “Shqiptarët, Një Histori Etnike nga Kohërat Prehistorike deri në Ditët tona”, në lidhje me memorandumin e Greçës, e cili është quajtur “Libri i Kuq”, thekson: “Memorandumi përmend përsëri kërkesa të tillë si: autonomi Shqiptare brenda Perandorisë Otomane / Zgjedhje të lira për deputetët shqiptarë / Drejtim të lirë të shkollave të gjuhës shqipe…” (Shiko: Drita, 28 Nëntor 1937, 18-19). Mbas muajsh të tërë luftimesh të guximshme dhe madhështore si dhe rezistence të malësorëve kundër ushtrive Perandorake, më 27 Qershor 1911, Turgut Pasha shpalli një zgjatje të afatit të amnistisë. Ndërkohë, banorët po përballonin kushte të ashpra: mungesë të plotë të rezervave ushqimore, pasi të korrat e misrit ishin djegur nga turqit; madje, duke qenë të izoluar mes malesh; sidomos gratë, fëmijët dhe të moshuarit u vunë përpara provës të zgjedhjes midis masakrës nga turqit apo urisë. Por ata vazhduan me këmbëngulje rezistencën dhe luftën për çështjen e tyre. Të Enjten, më 29 Qershor 1911, Tajms-i, botoi dy artikuj shumë të rëndësishëm të titulluar: “Dështimi i xhonturqve” dhe “Përgjigje Prijësave Shqiptarë”, S. Cetinjë, 28 Qershor. Aty shkruhet si vijon: “Ministri turk i paraqiti sot delegacionit të të zgjedhurve shqiptarë që janë tani këtu përgjigjen e tij ndaj kërkesave shqiptare. Dokumenti fillon me një thirrje “Bashkëpatriotët e mi të dashur”, ndonëse deri më sot, shqiptarët thonë se ministri gjithmonë i ka quajtur ata kusarë. Ai i siguron ata se do të diskutojnë për çdo gjë me shqiptarët, në qoftë se ata do të lëshojnë armët. Por meqënëse asnjë përgjigje e përcaktuar nuk u është dhënë të dymbëdhjetë kërkesave të bëra nga shqiptarët, këtyre të fundit nuk u ka bërë fare përshtypje të mirë dokumenti”. Diçka tjetër shumë e rëndësishme ngjau në këtë kohë: Perandoria Otomane hyri në bisedime me kryengritësit e Malësisë së Madhe, fakt ky me domethënie të madhe historike në pragun e Pavarësisë Shqiptare. Turqit e Rinj (xhonturqit) dhe Metodat e Vjetra (Shfarosje fetare në Shqipërinë Veriore) Ëndrra e madhe e Pan-Turanizmit dhe Pan-Islamizmit (A. J. Toynbee, 1927), ishte akoma gjallë mes sunduesve të rinj të Perandorisë Otomane gjatë viteve 1907-1911. Një despotizëm i vërtetë ushtarak në ato kohë në fillim të shekullit duhej të zëvendësohej me një despotizëm pjesërisht fetar. Në një artikull të titulluar “Shqetësimet e Turqisë”, i të përkohshmes “Saturday Review” (“Rishikimi i së Shtunës”), më 15 Prill 1911, faqe 446-447, mes të tjerash gjejmë dhe këto radhë: “ … qeveritarët e rinj të Turqisë përpunuan një konceptim doktrinar të çuditshëm të një kombësie otomane, duke tejkaluar ndjenjat raciale dhe fetare, doktrinë e cila do të zbatohej në të gjithë Perandorinë sipas një burokracie të tipit Prusian”. Kështu, Kryengritja e Malësisë së Madhe gjatë muajve Mars- Prill 1911 në Shqipërinë Veriore fillimisht u trajtua nga një politikë Makiavelike (dinake dhe e pabesë - M.C.) nga xhonturqit, si një skemë e re e Qeverisë Perandorake. Brenda këtij kuadri të ri, Kryengritja dhe kërkesat e Malësisë së Madhe u konsideruan vetëm si një “revoltë e krishterë” kundër turqve muhamedanë. Por, shumë fakte të siguruara nga burime historike, tregojnë qartë se kjo politikë kishte për qëllim të vinte përsëri në lojë strategjinë e vjetër “Përça e Sundo”, e cila kishte qenë shumë frutdhënëse në të gjithë provincat e Perandorisë turke për një periudhë të gjatë. Shumë artikuj të kësaj periudhe në Shtypin Britanik e mbështesin çka kemi thënë më lart. Tajms-i, të Hënën, më 3 Prill 1911, në faqen 5, botoi një artikull të titulluar: “Kryengritja në Shqipëri. Luftime në Vazhdim”, Vjenë, 2 Prill, ku thuhet: “Në një artikull të titulluar “Gjysmëhënë apo Kryq?” konservatorja Catholic Vaterland drejton sot një sulm pothuajse të zjarrtë kundër politikës zyrtare të Ballplatz-it, të cilën ajo e quan jashtëzakonisht të butë në drejtim të xhonturqve, mbretëria e terrorit e të cilëve, siç deklaron ajo, ka qenë më e keqe se ajo e Abdyl Hamitit”. Kur luftëtarët e Malësisë së Madhe e bënë të qartë se luftonin për lirinë dhe autonominë e vendit të tyre, Tajms, të Premten, më 14 Prill, citon një artikull nga “Neue Freie Presse” si vijon: “Autoritetet në Kostandinopojë nuk mund ose nuk duan të kuptojnë karakteristikat e pazakonta të bashkë-atdhetarëve të tyre shqiptarë. Dhe tani gjërat kanë ardhur në një pikë të tillë që 30 batalione ushtrie të mbështetura nga një turmë bashibozukësh janë mobilizuar për ta korigjuar apo keqësuar gabimin e autoriteteve qytetare. Operacionet drejtohen me thirrjen ogurzezë “Kush do të luftojë dhe vdesë për Allahun dhe për Profetin, le të marshojë kundër malësorëve të pabesë”. Më 12 Prill 1911, kur përforcimet turke nën Muhidin Beun kishin përparuar afër Hotit dhe ndërkohë Ministri Turk i Luftës kishte urdhëruar mobilizimin e trupave Anadollake të Redifit, dhe batalione të tjera nga Azia e Vogël po dërgoheshin në Shqipërinë Veriore, u raportua një prirje për t’i hedhur vëllezërit shqiptarë në luftë kundër njëri-tjetrit. Tajms-i, të Enjten, më 13 Prill 1911, faqe 5, njoftoi se: “Në të njëjtën kohë, armatosja e popullsisë muhamedane rreth Shkodrës vazhdon të bëhet kryesisht me pushkë Mauzer”. Kjo gazetë edhe më parë raportoi se autoritetet turke me qëllim përpiqeshin të ngjallnin fanatizmin e tyre fetar kundër Malësisë së Madhe. Gjatë këtyre kohëve, misionarët françeskanë formuan bërthamat e para të shkollave shqiptare dhe disa kisha të vogla katolike, të cilat u bënë më vonë burime të kulturës Perëndimore në Shqipërinë Veriore, raporton një artikull i Tajms-it, të Enjten, më 20 Prill 1911, faqe 3. E njëjta gazetë, në të njëjtën ditë botoi një raport tjetër të tit- ulluar: “Turqit dhe Priftërinjtë Katolikë”, ku thuhet: “Murgjit Françeskanë, të cilët veprojnë si priftërinj famullie janë përzënë në Mal të Zi. Në fshatin Shoshi, murgu që kish përgjegjësi për famullinë, u mbyll në xhami për ta detyruar atë t’i falej Profetit”. Gjithashtu, u raportua se shumë kisha u shkatërruan dhe se turqit jo vetëm që dogjën fshatrat, por shkatërruan kishat dhe shtëpinë e priftërinjve në Rrapsh dhe Traboinë. Është e qartë se veprime të tilla nuk ishin spontane, të kryera nga disa individë apo “forca të pakontrolluara”, por përfaqësonin kursin e palëvizshëm të politikës së xhonturqve dhe metodave të tyre të vjetra kundër Shqipërisë. Në një periudhë kulmore të luftimeve nga shqiptarët e veriut me Dedë Gjo’ Lulin në krye, Tajms-i, të Hënën, më 17 Prill 1911, në shkrimin “Humbjet Turke”, faqe 3, informon lexuesin evropian si më poshtë: “ … karakteri fetar i betejës është theksuar. Ish-valiu i Shkodrës dërgoi 24 tellallë nëpër qytet duke u bërë thirrje myslimanëve, në emrin e Profetit, të shkonin në kështjellë dhe të merrnin armë për të mbrojtur besimin. Myslimanët e armatosur më pas u bekuan nga hoxhallarët si për një luftë të shenjtë”. “Ismail Qemal Beu, me prejardhje nga Vlora, që për 35 vjet, kishte udhëhequr opozitën liberale në Parlamentin Turk, po i ndiqte këto zhvillime me një interes jashtëzakonisht të madh…” (Edwin J., 1994, op.cfr) Gjatë kësaj periudhe Ismail Qemali ishte në Itali dhe denoncoi me ashpërsi rrezikun e politikës së fanatizmit fetar të zbatuar nga xhonturqit. Ai me të drejtë tërhoqi vëmendjen se pasojat e saj mund të ishin të pallogaritshme. Shumë politikanë të tjerë të mirënjohur protestuan kundër një politike të tillë të xhonturqve; Konsulli Evropian, në atë kohë në Shkodër, bëri gjithashtu një protestë të fuqishme kundër armatosjes së myslimanëve vendas. Mbas muajsh të tërë luftimesh, xhonturqit të paaftë ta kontrollonin situatën, më 19 Qershor 1911, u përpoqën të zbatonin një politikë tjetër ogurzezë kundër Malësisë së Madhe, politikën e spastrimit fetar. Artikulli i mëposhtëm i botuar në Tajms tregon qartë këtë linjë të re politike. Në 24 Qershor 1911, ajo shkruan si vijon: “ … Turqit po e shkatërrojnë vendin e Malësorëve, duke prerë çdo pemë frutore dhe hardhi, duke shkatërruar çdo shtëpi dhe të gjitha të korrat që kanë mbjellë, dhe duke vrarë të gjitha delet dhe bagëtitë me qëllim që t’i detyrojnë malësorët, mbas realizimit të paqes, të emigrojnëose të vdesin urie”. I njëjti artikull vazhdon: “Taktikat e saj (të qeverisë turke) synojnë t’i përzejnë malësorët në Mal të Zi, ndërkohë që vendi i tyre po shkretohet, … Kur vendi i malësorëve të jetë shpopulluar, turqit kanë për qëllim ta kolonizojnë atë me emigrantë myslimanë”. Planet për një shkatërrim sistematik të “rebelëve” katolikë të Shqipërisë Veriore, që në atë kohë nga disa gazetarë u quajtën “Raca Krishtere”, ishte një çështje e njohur edhe nga ana e Fuqive të Mëdha. Prirja e Perandorisë otomane për të realizuar këtë program ishte reale. Nëse nuk do t’ua ndryshonte dot besimin, do t’i zhdukte të gjithë. Më vonë do t’i zëvendësonte ata me emigrantë myslimanë nga Bosnja, Kaukazi dhe Turkestani. Kjo çështje për zhdukjen e kësaj race u diskutua shumë në një kongres sekret të “Komitetit të Selanikut” në Tetor të 1910-ës. (Shiko të njëjtin artikull të Tajms-it, 24 Qershor 1911). Në shumë artikuj të tjerë gjejmë dokumente të rëndësishme që kanë të bëjnë me autorë që veprojnë mbas skene, si psh Frankmasonët dhe Donmeih-ët e perandorisë turke kundër popullit shqiptar në këtë periudhë. Në fakt, qysh nga 20 Qershori, Tajms-i denoncoi politikën e dëbimit të Katolikëve të Malësisë së Madhe, në artikullin e titulluar “Refugjatët në Mal të Zi”. Aty flitet për rrezikun e “ … kolonizimit të territoreve të malësorëve nga myslimanët boshnjakë”. Dy rivalët e ardhshëm në Ballkan, Rusia dhe Austro-Hungaria, nuk qëndruan indiferentë ndaj Kryengritjes, por i kushtuan vëmendje të veçantë kërkesave të kryengritësve. Në një artikull të titulluar “Kryengritja Shqiptare. Rrezik i një Politike të Ngathët”, nga Viena, 14 Prill 1911, lexojmë: “Duke komentuar lajmin se disa Fuqi të Mëdha, përfshirë këtu Austro-Hungarinë dhe Rusinë, kanë shprehur në Cetinjë shpresën se Mali i Zi nuk do t’i harrojë detyrimet e tij ndërkombëtare, gazeta “Neue Freie Presse” shkruan se qeveria turke pa dyshim do të bëjë të gjitha përpjekjet ta shtypë kryengritjen shqiptare, por në të njëjtën kohë, do bëjë mirë t’i marrë parasysh kërkesat shqiptare”. Tajms, e Dielë, 15 Prill 1911, faqe 3. E njëjta gazetë “Neue Freie Presse”, me një saktësi të lavdërueshme, deklaron kushtet e çështjes shqiptare dhe u sugjeron xhonturqve të veprojnë sipas pikëpamjeve që mbizotërojnë në Evropë si edhe në shumë Kabinete të Fuqive të Mëdha. Sepse ata haptas e konsideronin këtë popull si “një racë që nuk ka të afërm në asnjë vend” dhe i këshillonte ata “t’a urresh këtë racë për shkaqe parimi do të ishte një ngathtësi e pashoqe”. Tajms, e Shtunë, 15 Prill 1911, faqe 3 (op. cfr.). Shtypi Britanik, nëpërmjet gazetave të veta, në një mënyrë të paanshme informon opinionin Evropian dhe atë botëror për të gjitha dukuritë dhe shkaqet e Kryengritjes në Shqipërinë Veriore që u zhvilluan gjatë Marsit, Prillit dhe Korrikut 1911 (madje edhe më vonë), dhe diskretiton edhe më fort politikën e xhonturqve ndaj popullit shqiptar. Bazuar në fakte dhe informacion të saktë, këta artikuj i ngrejnë lart këto ngjarje të rëndësishme të Historisë Shqiptare, që përgatitën kushtet për vigjiljen e Pavarësisë së Shqipërisë. Duke përshkruar këtë kryengritje të gjerë, “Spektatori” e datës 15 Prill 1911, në artikullin e titulluar “Kryengritja Shqiptare”, faqe 549, shkruan si vijon: “Shqiptarët që i ruajtën armët - dhe ata duhet të jenë shumë - kanë dalë nga fortesat e tyre dhe e kanë ngritur vendin në këmbë. Kësaj rradhe kryengritja është më mbresëlënëse se asnjëherë tjetër”. I njëjti artikull hedh dritë në një nga shkaqet kryesore të revoltës. Duke u përpjekur t’i imponojnë popullit shqiptar alfabetin Arab në vënd të alfabetit të tyre Romak, xhonturqit nuk iu ndanë programit të tyre të vjetër drejt shkombëtarizimit të popullit shqiptar, për të rritur kështu njëllojshmërinë midis popullsive të ndryshme që përbënin perandorinë. Por xhonturqit nuk i bënë hesapet mirë në këtë çështje. “Ky imponim - thekson artikulli i “Spektatorit”, op. cfr. - ndaj një populli me krenari të jashtëzakonshme është me të vërtetë një sprovë për metodat e xhonturqve. Në qoftë se ka një gjë, mbi të gjitha të tjerat, për të cilën Shqiptarët janë krenarë, është ajo e të qënit një popull jo-turk. Historia e tyre në këtë zonë të vetme të Evropës shkon deri në thellësinë e lashtësisë së errët. Ata janë ndoshta raca më e vjetër Ariane në gadishull, dhe gjuha e tyre shkon deri në një zanafillë të panjohur”. Prandaj, është e qartë pse kjo çështje e rëndësishme e kombit shqiptar ishte një pikë thelbësore në kërkesat e kryengritësve, paraqitur nga luftëtarët e Malësisë së Madhe, ku burra dhe gra ishin të lumtur ta jepnin gjakun e tyre për këtë çështje fisnike. Përfundime Paraprake 1. Gjatë Marsit deri në Qershor, Tajms-i botoi më shumë se 122 artikuj në lidhje me ngjarjet e Kryengritjes së Shqipërisë Veriore gjatë vitit 1911. Kjo Kryengritje u bë tema qëndrore e publikut Evropian. Edhe pse u deklarua se lufta mori fund, shumë artikuj, madje edhe gjatë Shtatorit të 1912-ës, përshkruanin luftimet e ashpra të malësorëve pranë Liqenit të Shkodrës, masakrat kundër katolikëve të fshatit Hejmel etj. Shtypi Britanik, nëpërmjet artikujsh të paanshëm i tregoi publikut Evropian se kjo Kryengritje është e lidhur me Pavarësinë e gjithë Shqipërisë. 2. Kjo ngjarje pati si rëndësi kombëtare ashtu dhe ndërkombëtare. Diskreditimi i politikës së xhonturqve ishte i lidhur drejtpërsëdrejt me këtë kryengritje me rëndësi ndërkombëtare. Shumë dukuri të kësaj revolte të tmerrshme përmbushin veçoritë e një REVOLUCIONI dhe jo të një rebelimi të paorganizuar siç përpiqen ta portretizojnë disa autorë. 3. Shtypi Britanik përbënte një burim të besueshëm të dokumenteve që hodhën dritë mbi shumë fakte të Kryengritjes së Shqipërisë Veriore. Në të njëjtën kohë, gazeta të tilla si “Tajms”, “Spektatori” etj, diskretituan tezën e xhonturqve. Kjo ngjarje dhe revolta Jemene kontribuan në shfuqizimin e politikës së xhonturqve në nivelin ndërkombëtar. 4. Historiografia Shqiptare duhet t’i shmanget komplekseve të errëta të paragjykimeve kundër Shqipërisë Veriore. Ajo ka kohë akoma ta korrigjojë qëndrimin e saj ndaj kësaj ngjarjeje madhështore. Kryengritja e Malësisë së madhe është guri themeltar i Pavarësisë së Shqipërisë dhe duhet të konsiderohet si revolucioni heroik i saj. Mbas shqyrtimit të fakteve historike, kjo ngjarje duhet të paraqitet sipas madhësisë të vërtetë që ajo pati dhe sipas qëllimit të vërtetë të saj që ishte i lidhur me lirinë dhe përparimin e gjithë Shqipërisë. Pa mëdyshje kërkesat e Kryengritësve përbëjnë themelin e Pavarësisë Shqiptare. |
Introduction During 1907 -1911 the conditions of the Ottoman Empire, “The sick man of Europe,” were steadily growing worse. Their provinces were frequently in revolt and control was difficult. On July 23, 1908 the Young Turks trying to modernize their regime proclaimed a Constitution promising de juro justice in place of arbitrary rule and a complete equality among several nationalities. The four Vilayets of Albania, Shkodër, Kosova, Monastir and Ioannina could apparently choose their own representatives and enjoy for the first time some human liberties. In such events an indescribable joy raised all over Albania, but it was only an ephemeral happiness. After a short time, all the new opened schools and printing establishments for newspapers were closed and the policy of denationalization became heavy once again. Nikollë Ivanaj (1912), considering the Young Turks as “Young Abdul Hamite” wrote: “ ... the so called Young Turks - to whom Europe had nourished many hopes -are the worst tyrants and more chauvinist than the old Turks...” In this period many notorious acts are recorded against Albanian people: the bad-famed expedition of Xhavit Pasha in Kosova for the disarming in1909; closing the Albanian Club in Shkodër; injustices and tricks during the elections resulting with a total absence of any Christian deputy in the Vilajet of Shkodër; the plan to return once again in power the tyrant Xhavit Pasha, a so hated person for all Albanians; religious discrimination between Christians and Moslems; the policy of denationalization of Albania; all together succeeded only in sharpening the antipathies already existing between the Albanians and Young Turk government officials. In this time the resistance seemed crushed but intellectuals like Hil Mosi, Luigj Gurakuqi, Risto Siliqi, Pater Gjergj Fishta and other patriots tried to keep alive the spirit of revolt. Hil Mosi eulogized the heroism of Albania, assuring that: “Albania has not died and spring will come again...” (Liria 17, November, 1978,2). The tribes of Malësia Madhe represented by Hoti, Gruda, Kelmendi, Kastrati, Shkreli, Reçi, Lohje, Rrjolli, also Malësia Vogël represented by Shala, Shoshi, Kiri, Plani, Toplana, Gjani, and Mirdita tribes, after five centuries of Turkish yoke resisted keeping alive their soul and their spirit of freedom. Furthermore they still were capable to practicing the Catholic religion and in meantime conserving their customs and traditions. However, during this period (1908-1911) this large portion of Catholic Albanians reluctant for centuries to convert their faith, was particularly oppressed in a severe manner by Old and especially by Young Turks. As a result of so many inhuman injustices and crimes against Catholics of North Albania during spring 1911 Dedë Gjo Luli of Hoti in the Shkodra mountains, led the terrible revolt: The Uprising of North Albania, in 1911. What was this historical event for Albania, for Turkey and for Europe? Was a simple rebellion or a revolution? For what did Malësia Madhe fight? For the Religion or for the Autonomy of Albania? To all these questions in the frame of this paper is hard to give a complete answer, but we can shed light on them through the outlook of British Press of that time. From March 29, until July 31, 1911 we traced more than122 articles directly related with the events of Northern Albania, describing the Uprising of Malësia Madhe, the fighting’s against the Imperial troops of Turkey. All these articles were published in the prestigious journal of London, The Times. The first article informing the European public is that of March 29 entitled “Fighting between Albanians and Turks”, written only in 16 lines the report confirms ...that between 2000 and 3000 insurgents had surrounded the city of Tuzi; they killed 11 and wounded 18 from Turkish troops. In the following days, the same journal, in pages 5, 3 and sometimes 7 published large articles always concerning the dramatic situation in Northern Albania, near the Montenegrin border. During all of April, May and June the same journal dedicated special attention toward these tremendous events occurring in Albania. The fighting continued, even later, but in a sporadic way, until 1912. Albania at that time was isolated and the main sources of information’s came from the rulers of the country, from Constantinople, and by English journalist monitoring the events from Yugoslavia. However the issue has been treated with high accuracy by correspondents and the editor of journal himself. Also, other sources have been used from Vienna, Berlin, Cettigne and later even from Albania. The Times discussed and confronted different views published in all journals of Europe of that time, starting from Reuter; Neue Frie Presse; Vaterland; Neues Wienner Tagblatt; Tanin; Wiener Allgemeine Zeitung; Reichspost; Fremdenbatt; Politische Correspondanz; Pester Lloyd; Montags Revue; Vossische Zeitung; Post; Ulema; Corriere della Sera; Sudslavjsche Correspondenz; Agence Ottomane; Novoe Vremja, Izviestija, etc. By late April the focus toward Albanian’s event became the issue of the day. Hence, many articles were related to the reaction of foreign policy of European countries. All in all, for European public the terms like “Malësia Madhe,” “Malissori insurgents”, “The revolt of Northern Albania,” became a familiar subject altogether with episodes of fighting’s of these gallant people constituted by a tenacious stock of Dinaric race which they do represent. In this spot, the description of authors (S.Pollo, A.Puto, 1982, The Albanian History): “The heroism of the mountain people sparked off a wave of enthusiasm all over Albania and even caught the attention of people in Europe. sounds minimized. In fact it was and it is quite obvious for everybody that the Catholic tribes of Malësia e Madhe became the central issue of the day, for all the journals of Europe. All the journals of Europe published articles about the “Uprising of North Albania;” The Times published more than 122 articles, reports on this subject. For that reason, nobody has the moral right to reduce this significant historical event considering it “...even caught the attention of people in Europe.” During late April and June, 1911 an entire column of The Times was dedicated to the “Fighting in Albania”, displaying 3-4 articles in the same day and in the same subject. As I stated above, the Turkish sources furnished the information’s mainly from diplomatic and military circles. Thus, it was evident that they tried to sell opinions and not facts. Their sources to save the mighty picture of Ottoman Empire initially represented the Catholic Malissori of Northern Albania as some insignificant rebels. They twisted the “truth”, and frequently published the events in a smooth way reduc- ing the number of killing and other casualties. However, the editor of The Times, counterbalancing different sources maintained a realistic picture of the situation in North Albania during this dramatic period. Not seldom, Turkish official sources the following day tried to deny facts, particularly when heavy losses were reported or vexing articles concerning their reputation as “reformist” were reported a day before in The Times. In vain they tried to save their reputation toward European Powers and to avoid panic within Turkish Empire. Many other articles were published by this journal reporting difficulties inside the Government; resignation of Ministers; troubles in the army etc., building a parallel with the situation in Northern Albania. From these numerous articles one can understand very easily that Ottoman Empire “The sick man of Europe” had no future. On the other hand during this period Turk officials used any kind of tool and tricks commencing from gross lies, pressure toward editors of European journals, not maintaining the promises, falsity and finishing in atrocities against children, old men and women, and during their military campaigns in Northern Albania. A lot of articles were critical concerning the situation in Northern Albania toward the help Malissori needed.The publication entitled “The Albanian Rebels. Italian Indifference”, Rome May, 10, 1911, reported the attitude of the Italian Government, expulsing the known patriot Nikollë Ivanaj bey, provoking a large protest in the Albanian Committee in Italy. The same article considers the attitude of Italy characterized as “...the Platonic attitude of Italy toward such events in Northern Albania. Although a great deal of sympathy was rising toward Malissori all over Europe, by the same time many indifferent “spectators” were watching day after day the revolt of thousand men and women of Malësia Madhe fighting alone against Turkish army. During all that period of fight and blood Malësia e Madhe did not had any help. Although some ethnic Albanian troops under the lead of I. Boletin seems that they were ready, to join them, however, none of the articles mention that fact. In the article entitled Turkish Repulse in Albania , published by 27 April 1911 on pg. 5, we have: On Monday the Turks from Shiptchanik Fort attacked the insurgent positions at Dechitch. The fighting lasted ten hours, There were no Albanian casualties, but the Turks lost heavily and retired to Shiptchanik. Yesterday, the Feast of St. Mark, the Mirdite were due to swear a bessa that they will fight the Turks to the death. Isa Boletin, with Batoucha and Binashi and 1.500 armed followers, are awaiting the melting of the snow at Vothai, near Gusinje, to declare a revolt. Since the first hours the editor of The Times considering with perspicacity the massive revolt of Malësia Madhe was capable to foretell the magnitude of this event. On Thursday, April 20/ 1911 the article entitled “German Press Comment” discredit the narrow-minded prediction made in a German authoritative quarter that “...the rising in Albania would be a matter of a week...” pg.3, The Times. Besides the precious contribution in gathering and recording all the information information related to the revolt of Malësia Madhe, The Times also discredited the policy of Young Turks, as well as informed the foreign public and the political quarters that the new generation of Turkish “reformists” was nothing else, but a false and hideous group of politicians who did not deserve any kind of sympathy and respect, as they did before. Based principally on the evident historical and political events of Malësia e Madhe fighting against Turkish army, later came to the same conclusion many European states During this period, we notice that Young Turks try to pressure the editors of The Times. By late June, 27/1911, pg.5, The Times, Tuesday states: “We have Received from Turkish Embassy the following statement denying the charges that the Ottoman troops had violated the armistice concluded with the Albanian and had committed excesses against the population. In that statement The Turkish Embassy accuses the insurgents of Albania who attacked twice the Imperial troops, in the right bank of the river Sem, they attacked an Ottoman battalion at Proja, and by June 20 to 21 opened fire on Turkish soldiers near Rapse. Furthermore Turks also accuse the insurgents of “...destroying the churches of Kastrat and Bratoch themselves with the object of creating difficulties for the authorities and Imperial Government.” However, the Turks tried to justify the destruction of unprotected houses of Malissori, reporting: “... If several houses were destroyed in the course of military operations it was due to the fact that the insurgents used houses as suitable forts from which to direct the fire of their rifles upon the Turkish soldiers.” Concerning the situation described above, Miss Edith Durham wrote an article in The Spectator, entitled “The Turks in Albania and Yemen” on July 22, 1911, pg.136-137, where we found the following :”....we have the fact that Tourgoud Pasha at the beginning of the campaign declared to signor Zuli, the correspondent of Il Secolo of Milan, that he “intended turning Albania into a wilderness and giving a lesson they would remember for seven generations.” The Turkish note directed to the editor of The Times finish : “ All the reports coming from biased and interested sources can have for sole object a malicious misrepresentation of the facts in order to move the public opinion of Europe.” Since the first days of revolution in Northern Albania from Malësia Madhe, General Ricciotti Garibaldi, with Albanian descent, expressed his willingness to contribute and to fight against Turks together with Malësia Madhe. The Times, April 3, 1911 wrote the article entitled : “An Offer From General Garibaldi”, Rome, April 2, “... he will consider it his duty to answer any appeal made to him for help by Albanians, and that he is prepared to head an expedition in favor of a cause which his father would have supported.” This fact and many others clearly indicate that the revolt exploded in North-West of Shkodër, was no longer a regional event, but an international one. Malësia Madhe, later Mirdita fought against the secular tyranny of Ottoman Empire, which became unsupportable for every men of Europe who wanted freedom. Another article published by The Times, Monday, June 19, 1911 implements what we stated above regarding the International importance of this revolt. It is entitled “The Powers and Montenegro” and runs as follows : “ Neither Italy nor Austro-Hungary, nor indeed, any Power acquainted with the Albanian question, can be under an illusion as to the effect of such representation unless both Montenegro and Turkey are given clearly to understand that the tranquility of Albania is a European interest over which the Powers are bound to watch.” By 26 April 1911, pg. 5, The Times publishes the article entitled Turkish Politics The Committee and the Albanian Rising. This article openly reveal the international character of this event occurring in Northern Albania. It starts as follows: Several interesting analyses of the political situation in Turkey are furnished by the Austrian Press to day. All accounts admit that the reverses in Albania have tended, even more than the Arabian insurrection, to discredit the Salonika Committee and to accelerate the division between the Liberal and the dissident Conservative elements in the Young Turkish Party. Many other articles, analysis were published in the British and American Press: The Spectator; The Saturday Review; The Review of Reviews; dedicating special analysis on the subject and discrediting the policy of Young Turks. Insurgent Demands George E. Mylones (1947) The Balkan States, An Introduction to Their History , Saint Louis Missuri, considered the Uprising of April 1911: “Perhaps the most serious uprising staged by the Albanian occurred early in 1911 and against the “Young Turks”. The same author states his opinion about the nature of this revolt, including all other insurrections which occurred in Albania : “This revolt, too, was not an uprising for independence but was staged in defiance of an order to disarm.” Also on pg. 97 we have: “To such questions refer all the memoranda, the declarations, and the reports issued by various Albanian committees. Not one of them mention national autonomy.” Nevertheless, that statement of Mylones, 1947 many facts contradict him. In The Times, Friday, April 14, 1911, pg.3 we have the article entitled “Attitude of Clans” commented in the Conservative Catholic Vaterland : ...the number of insurgents has notably increased of late and that the insurgent clans are firmly determined to continue the struggle until Albanian autonomy has been achieved.” Some days later on The Times, Monday, April 17/1911, pg.3 we read the article entitled “Insurgent Demands” where we have : “It states the chief demands of the Albanians to be, first, a general amnesty, second, the substitution of Albanians for Turkish officials throughout Albania; third, freedom of schools and liberty to use an Albanian alphabet; fourth, freedom of circulation for Albanian publications and newspapers; fifth, employment for road-making and other Albanian purposes of the revenue collected in Albania; sixth, establishment of agricultural schools, with Albanian teaching in all parts of the provinces; seventh, establishment of agrarian banks.” These demands clearly indicate that the insurgents knew what they where shedding their blood for: the future independence of Albania. They knew very well that first it was necessary to win against the Turkish Empire and then to face the Great Powers and to be accepted by them. They did not forget the events of some years before, when Bismarck refused to accept the Albanian patriots with Abdul Bey Frashëri, remarking: “But you haven’t even got an alphabet or a written language. How do you expect to create a state.” (Stavros, S., Etudes sur l’Albanie,70, op cfr. G.E.Mylones, 1947). This fact meant that Northern Albanian with their leader Dedë Gjo Luli, had a strategic program. Finally, after five centuries of yoke a such program of demands was able to establish the first pillar stone of the Independence of Albania. On the other hand the Uprising of Northern Albania by Malësia e Madhe was a dramatic event achieved in the right momentum, were the local and central Government of Ottoman Empire demonstrated clearly the inability to control the course of these historical events. This element the inability to control the course of... shows in the same time an important pattern indicating the magnitude of a revolution. If we analyze the content of this pinnacle moment, as the insurgent demands, we can draw the attention in some point: the second one, tended to substitute and to transfer a good portion of administrative power in hands of Albanians. Third and fourth, freedom of schools and publications in Albania, was to create the national physiognomy of our country and to build the education as a major agency for preserving the national ideals of Albania. At the same time the Insurgent s demands show us that the tribes of Malësia Madhe in their program were not concerned for their properties, for their houses devastated later by Turks, nor for feudal lords, but their concern was much more sublime: their country, their homeland, their freedom, and the independence of Albania. Moreover. the demands were made not in a regional nor local or religious way, but in the name of all Albanians, including Moslem brothers without any prejudice. From France, the country of revolution, J.Godard (1922) wrote the book “L’Albanie en 1921”, Paris. The author impressed by this revolt and by the demands of Malissori fighting for freedom entitled it “Momerandum des Albanais Refugiés dans la Montagne” where he underlines all the items presented in Insurgent demands and quote them: “Our unique crime is being by the will of God Albanians, and because we wish to have our education in our own mother-tongue using our national language, and we desire nothing else but to die as Albanians..”This paramount event which occurred during the spring of 1911, in the Albanian History of communist era , op.cfr. S.Pollo, A.Puto, is commented as follows: a premature unleashing revolt which ruined the plans of the Committees who where preparing the revolution.” (pp.140-143.) If, we inform ourselves, reading the European press, and particularly the British Press of that period, which I suspect that the above mentioned and respected authors has not done, we can very easily understand that Malësia e Madhe was fighting for a great cause, which has in itself the pattern of a revolution. The results of this uprising reached an international arena. The fighting of Catholic tribes of Malësia e Madhe against the Ottoman Empire coincide with the other revolt which occurred in Yemen almost at the same time. Both these event in Northern Albania and Yemen undoubtedly weakened the Ottoman Empire to preparing the eve of its collapse. Concerning the momentum, we can state that the grandiose revolt of Northern Albania, in the spring of 1911, exploded at a time when many people started to loose hope, because of the atrocities of the precedent year. Also, the date of revolution when get started is hard to be anticipated in calendar as our honored historian claims, it usually start by explosion of discontent when and where the people are more courageous to undertake this difficult task and to get involved in this issue. The chance took to Northern Albania, which exploded later as a chain-reaction all over other tribes, like Shoshi, Shala, Mirdita etc. The grandsons of Gjergj Kastrioti were still alive. For what they fought in this epoch, we can reveal even from the mouth of the worst enemy of Albania, Torgut Pasha himself. The correspondent of the “Neues Wiener Tagblatt” in Shkodër has had an interview with the general Torgut Pasha and was published in The Times, Tuesday, May 16/ 1911, pg.5, entitled : “Torgut Pasha on the Situation.” It states as follows :”The suppression of the revolt was the only solution that the Turkish Government considered possible for the Porte would not be induced by any means to grant autonomy to Albania.” In other words since 16th of May 1911 the demands of Malësia Madhe were related mainly to the autonomy of Albania. Within four months of bloody fights of thousands of Malissori which gained and regained, after dozen of massive battles, the Turks under two fires those of Albanians and that of British and European press started to decline. The Times, Monday, June 26, 1911, published the article entitled :”The Albanian Revolt. Reply of the Chiefs to Turkey” Podgoritza, June 26 ; “King Nicholas summoned all the foreign representatives to the palace at Cetigne on Friday and expressed to them his earnest desire for the pacification of the revolted districts of Albania. His majesty at the same time invited Sadr-ed-Din Bey, the Turkish Minister, to proceed to Podgoritza in order to confer with the Malissori chiefs. Meanwhile a large meeting had been held at Gretche, near the frontier, to consider the terms of Torgut Shevket Pasha’s proclamation, and a deputation of 21 chiefs was sent here.” The same article mentioned that the Malissori chiefs had sent a statement of the Albanian question to sir Edward Grey, with a request that Great Britain will communicate it to the other powers of Europe. Edwin E. Jacque (1908) on his magnificent publication entitled “The Albanians, An Ethnic History from Prehistoric Times to the Present,” concerning the memorandum of Gertche, which has been named Libri i Kuq , Red Book states : “The memorandum listed a dozen demands once again, Albanian autonomy within the Turkish Empire/ Free election of Albanian deputies/Free conduct of Albanian language schools ...” etc.(See, Drita 28 November, 1937, 18-19).After months of courageous and gallant fights and resistance of Malissori against Imperial troops by June 27/1911 Tourgut Pasha proclaim an extension of armistice. However the inhabitants were facing severe conditions: the total lack of food supplies, because the crops of maize were burnt by Turks, and isolated within mountains, especially their women, children and old men were confronted with the choice between massacre from Turks and starvation. But they continued with tenacity resisting and fighting for their cause. By June 29, 1911, The Times, Thursday published two important articles entitled Young Turks Failing , and Reply to Albanian Chiefs” S. Cettigne, June 28. It runs as follows: “The Turkish Minister today presented to the deputation of Albanian notables who are now here his answer to the Albanian demands. The documents begin with an appeal to “My dear compatriots”, whereas hitherto the Albanian say the Minister has always referred to them as brigands. He assures them that every consideration will be shown to the Albanians if only they lay down their arms, but as no definite reply is given to the 12 demands made by the Albanians the latter are not at all favorably impressed by the document.” Among the achievements from the demands something else was very important in this event: the Ottoman Empire entered in dialog with insurgents of Malësia Madhe, this fact is of historical significance in the threshold of Albanian independence. Young Turks and Old Manners (Religious Cleansing in Northern Albania) The grandiose dream of Pan-Turanianism and Pan-Islamism (A.J. Toynbee, 1927), was still alive among the new rulers of Ottoman Empire during 1907 -1911. A despotism purely military in those times at the turn of the century needed to be replaced by a despotism partly religious. In an article entitled “Turkey’s Embarrassments” of SaturdayReview, April 15, 1911, p.446-447, among others we find the following : “... the new governors of Turkey elaborated a strange doctrinaire conception of an Ottoman nationality, transcending both racial and religious feeling, which was to be called into being all over the Empire by a burocracy on the Prussian model.” So, the Uprising of Malësia e Madhe during March-April in Northern Albania was treated initially by a Machiavellian policy of Young Turks, considering it upon the new scheme of Imperial Government. After this new frame the Uprising and the demands of Malësia Madhe were seen as nothing else than a “Christian revolt,” fighting against Mohammedan Turks. But, many virtual facts furnished from historical sources show clearly that this policy intended to put once again in game the old strategy of “Split and Rule”, which had been fruitful among all the provinces of the Empire for a long period of time. Many articles of this period in the British Press supports what we stated above. The Times, Monday, April 3, 1911, pg.5; published an article entitled :”The Rising in Albania. Continued Fighting” , Vienna, April 2, it runs as follows: “In an article entitled ‘Crescent or Cross?’ the conservative Catholic Vaterland directs today an almost passionate attack against the official policy of the Ballplatz, which it reproaches with having been over tender towards the Young Turks, whose reign of terror, it declares, has been worse than that of Abdul Hamid.” When Malësia Madhe made clear for what they were fighting, for freedom and autonomy of their country in The Times, Friday, April 14, is commented an article from “Neue Freie Presse,” which reports the following: “The authorities in Constantinople cannot or will not understand the peculiar characteristics of their Albanian fellow- countrymen: and now things have come to such a pass that 30 battalions of troops supported by a rabble of Bashi-Bozouks are being mobilized to make good or make worse the error of the Civil authorities, and that the operations are being carried on with the ominous cry , “Who will fight and die for Allah and the Prophet, let him march against the infidel mountaineers.” By April 12, 1911 when the Turkish reinforcements under Muhiddin Bey had made further progress near Hoti and in meantime the Turkish minister of war had ordered the mobilization of Anatolian Redifs and other battalions from Asia Minor were being shipped for deployment in Northern Albania, a tendency to put in war Albanians brother against each other was reported. The Times, Thursday, April 13, 1911, pg.5 published the following: “In the meantime the arming of the Mohamedans population around Skutari is being continued principally with Mauser rifles.” This journal previously reported the same news, showing that the Turkish authorities deliberately strived to excite their religious fanaticism against Malësia Madhe. During these times, Franciscan missionaries established the first nucleus of Albanian schools and few meager Catholic churches, which later became sources of Western culture in Northern Albania, an article of The Times reports, Thursday, April 20, 1911, pg.3. The same journal, in the same day published another report entitled:” Turks and the Catholic Priests”, where we can read the following: “The Franciscan friars who act as parish priest have been driven into Montenegro. In the village of Shoshi the friar in charge of the parish was shut up in the mosque on an attempt to made to compel him to acknowledge the Prophet.” Also, many churches were reported destroyed and the Turks had not only burned the villages, but they had destroyed churches and the house of the priests at Rrapshi and Traboina. It is obvious that such acts were not spontaneous and committed by some individual or “uncontrolled forces,” but they represented the steady line of the Policy of Young Turks against Christian religion and the resuscitation of their old manners against this portion of Albanians. In a period of climax of fighting from Northern Albanians with Dedë Gjon Luli in head, The Times, Monday, April 17, 1911, pg.3, “ The Turkish Losses”, informed the European reader as follows: “... the religious character of the struggle is emphasized. The ex-Vali of Skutari sent 24 criers through the town summoning Moslems, in the name of the Prophet, to repair[sic] to the citadel, where they would receive arms to defend the faith. The armed Moslems were then blessed by Hodjas as for a holy war.” “Ismail Kemal Bey, a native of Vlora, 35 years had headed the liberal opposition in the Turkish parliament, was following these devel- opments with unusually great interest,..” (Edwin J., 1908, op, cfr.) During this period I. Kemal was in Italy and sharply denounced the policy of religious fanaticism and its peril adopted by the Young Turks. He rightly remarks that its consequences may be incalculable. Many other eminent politicians protested against such a policy of the Young Turks; the European Consul at that time in Scutari made also a vigorous protest against arming the local Moslems.After months of fighting the Young Turks incapable to control the situation, by June 19, 1911 tried to apply another sinister policy against Malësia Madhe, the policy of religious cleansing. The following article published in The Times evidently shows this new line of policy. The Times, June, 24, 1911, which runs as follows :”... Turks are devastating the Malissori country, cutting down every fruit tree and vine, destroying every house and such crops as had been sown, and killing all sheep and cattle with the object of compelling the Malissori after the conclusion of peace to emigrate or to die of hunger. The same article continues: “ His tactics [Turkish Government] are to drive the Malissori proper into Montenegro while their country is being devastated., ... When the Malissori country has thus been depopulated the Turkish intend to colonize it with emigrant Moslems.” Plans for a systematic destruction of these tenacious rebels, Catholics of North Albania, which that time by some journalists have been called “Christian race”, was a very well known issue for the Great Powers. The tendency of the Ottoman Empire to perform this program was real, if not to converting them to exterminate all of them. Later to substitute them and their region with Moslems immigrants from Bosnia, the Caucasus, and Turkestan. This issue for extinction of this race has been debated in a secret congress at “Salonika Committee” in October of 1910. (See the same article of The Times, June 24/1911). In many other articles we can find significant documents related to authors acting behind the scene like the Free Massons and donmehs of Turkish Empire against Albanian people in this period.In fact since June 20, The Times, denounced the policy of expatriation of Catholics of Malësia Madhe in the article entitled “The Refugees in Montenegro” where it states the risk to “...colonize the Malissori territory by Bosnian Moslems.” The two future rivals in Balkans, Russia and Austro-Hungaria were not indifferent toward Uprising and they paid particular attention toward the Insurgents’ demands. In an article entitled “The Albanian Rising. Danger of a Maladroit Policy.” from Vienna, April 14/1911 we read: “Commenting upon the announcement that several Great Powers, including Austria-Hungary and Russia, have expressed at Cettigne the hope that Montenegro will not lose sight of her international obligations, the “Neue Freie Press” writes that the Turkish Government will doubtless make all efforts to suppress the Albanian rising, but will do well, at the same time, to take Albanian demands into account.” The Times, Saturday, 15 April 1911, pg.3. The same journal “Neue Freie Presse” states the terms of Albanian question with an obvious commendable accuracy, suggesting to Young Turks to act accordingly to the views held in Europe, and also in many Cabinets of the Great Powers. Because they apparently consider this people as “ a race that has no relatives anywhere” and advising them “ To repel this race for reasons of principle would be incomparably maladroit.” The Times, Saturday, 15 April 1911, pg.3 (op.cfr.) British Press in an impartial way informs the European opinion through their journals about all the aspects and reasons of Uprising in the Northern Albania during March, April, and July 1911, (and even later) stressing the discredit of Young Turks in their policy toward Albanian people. Based upon facts and accurate information these articles glorify these important events of Albanian History, preparing the conditions for the eve of Albanian Independence. Describing this massive insurrection “The Spectator” April 15/1911 entitled “The Albanian Rising” pg.549 states the following: “ The Albanians who retained their arms-and they must be many-have emerged from their fastnesses and have raised the country. This time the insurrection is more formidable than ever.” The same article shed light in one of major reasons of the revolt. Trying to impose the Arabic alphabet as a substitute of their own Roman alphabet to Albanian people, Young Turks pursued their old program to denationalize the Albanian people and to effect a greater homogeneity in the diverse populations composing the empire. But Young Turks miscalculated on this matter. “This imposition-state the article of Spectator, op.cfr.- on a singularly proud people is really a test of the methods of the Young Turks. If there is one thing above all others on which the Albanians pride themselves, it is on being a nonTurkish people. Their history in this one spot of Europe reaches back into obscurity. They are perhaps the oldest Aryan stock in the peninsula, and their language goes back to unknown origins.” It is clear why this important issue for the whole Albanian nation was included as a core question in the insurgent demands. Preliminary Conclusions 1. During March until June, The Times published more than 122 articles concerning the events of Uprising in North Albania during 1911, and this revolt became the central theme of European public. Although the fighting was declared over, many articles even during September 1912 describe severe fighting of Malissori near Lake of Shkodër, massacres against catholic people in the village of Haimel etc. British Press, through impartial articles shows to the European public that this Uprising is related with the Independence of whole Albania. 2. This event was both of a national and international magnitude. The discredit of Young Turk policy was directly related to this uprising, which can be considered of international importance. Many patterns of this terrible revolt fulfill the characteristics of a REVOLUTION and not that of a disorganized rebellion as some authors tried to portray. 3. The British press was a reliable source of virtual documents, which shed light on many facts of the Uprising of Northern Albania. At the same time, the journals such as The Times, The Spectator, etc., discredited the contributions of the Young Turks. This event and the Yemen revolt contributed to abolish the Young Turk policy in international level. 4. Albanian Historiography must remove the dark complexes of prejudices against the Northern Albania and it is still time to repair its attitude toward this paramount event. It is the corner stone of Albanian Independence, and should be considered as the heroic revolution of Malësia Madhe. After screening the historical facts they should represent this event according to its real magnitude and its virtual aim related to the freedom and progress of the whole of Albania. The demands of Insurgents constitute the foundation of Albanian Independence. |
